อสาธารณมญฺเญสนฺติ สุตฺตํ ปรสมยโต อาหริตฺวา ทสฺสิตํฯ สพฺเพ สตฺตา ปถวิํ ปริภุญฺชนฺตีติ ปญฺเห ปถวิํ อนิสฺสิเต สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, นิสฺสิเต สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ปถวิํ อปริภุญฺชิตฺวา ปรินิพฺพายนฺตีติ ปญฺเห อารุปฺเป ปรินิพฺพายนฺตานํ วเสน ปฏิชานาติฯ กมฺมวิปากํ อเขเปตฺวาติ อิทํ ปรสมยวเสน วุตฺตํฯ กมฺมวิปากญฺหิ เขเปตฺวาว ปรินิพฺพายนฺตีติ เตสํ ลทฺธิฯ สกสมเย ปน กโตกาสสฺส กมฺมสฺส อุปฺปนฺนํ วิปากํ อเขเปตฺวา ปรินิพฺพานํ นตฺถิฯ เตสญฺจ ลทฺธิยา ปถวี สาธารณวิปากตฺตา อุปฺปนฺนวิปาโกเยว โหติฯ ตํ วิปากภาเวน ฐิตํ อเขเปตฺวา ปรินิพฺพานํ น ยุชฺชตีติ โจเทตุํ วฏฺฏติฯ อิตโร ลทฺธิวเสน ปฏิกฺขิปติฯ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส กมฺมวิปากนฺติ ปญฺเห อสาธารณํ ผสฺสาทิํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, สาธารณํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ปถวีสมุทฺทสูริยจนฺทิมาทโย หิ สพฺเพสํ สาธารณกมฺมวิปาโกติ เตสํ ลทฺธิฯ

[494] อิสฺสริยสํวตฺตนิยนฺติ เอตฺถ อิสฺสริยํ นาม พหุธนตาฯ อาธิปจฺจํ นาม เสสชเน อตฺตโน วเส วตฺเตตฺวา เตหิ ครุกาตพฺพฏฺเฐน อธิปติภาโวฯ ตตฺถ กมฺมํ ปฏิลาภวเสน ตํสํวตฺตนิกํ นาม โหติ, น ชนกวเสนฯ ตสฺมา วิปากภาเว อสาธกเมตนฺติฯ

ปถวี กมฺมวิปาโกติกถาวณฺณนาฯ

8. ชรามรณํ วิปาโกติกถาวณฺณนา

[495] อิทานิ ชรามรณํ วิปาโกติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘อตฺถิ ทุพฺพณฺณสํวตฺตนิยํ กมฺมํ อปฺปายุกสํวตฺตนิยํ กมฺม’’นฺติ เอตฺถ ทุพฺพณฺณตา นาม ชราฯ อปฺปายุกตา นาม มรณํฯ ตํสํวตฺตนิยญฺจ กมฺมํ อตฺถิฯ ตสฺมา ชรามรณํ วิปาโกติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ปฏิโลมปญฺเห อนารมฺมณนฺติ รูปธมฺมานํ ตาว อนารมฺมณเมว, อรูปานํ ปน ชรามรณํ สมฺปโยคลกฺขณาภาวา อนารมฺมณเมวฯ